جنگ بر سر واژه ها: آزادی بیان بعد از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان

یکی از نویسندگان برجسته افغان تقی بختیاری که اخیر کتابش بنام "گمنامی"به نشر رسیده است از طرف عالم بنیادگرای شیعی تهدید به مرگ شده است. عالمِ که ظاهرا با مکتب قم در ایران ارتباط دارد بختیاری را "سلمان رشدی کوچک"خوانده است. این خبر اول در سایت دویچه فارسینشر شد و بعد در سایت های اجتماعی مانند فسبوک بطور قابل ملاحظه ای انتشار یافت. بعدا بی بی سی فارسی گزارش دقیق تریاز این رویداد نشر کرد.

"گمنامی"داستانی است در مورد یک جوان  افغان بنام "میرجان"از اقلیت هزاره شیعه که برای فراگیری درس مذهبی به ایران سفر می کند. بعد از اینکه وارد یکی از مدارس مذهبی اصفهان می شود، میرجان توسط استادش که یک آیت الله است مورد تجاوز جنسی قرار می گیرد.

تجربه بدرفتاری و سوء استفاده جنسی از طرف آیت الله ایرانی، آرزوی های جوان افغان را راکد می کند. میرجان، با افکار داغان با درس مذهبی را خدا حافظی می کند. میرجان به مطالعه کتاب های غیرمذهبی می پردازد و بعد از چندی به کشورش افغانستان بر می گردد. در افغانستان، میرجان، درگیر تغییر و تحولات می شود که او را بدبین و سرخورده می کند. هرچند میرجان در یک خانواده مذهبی و با سنت های قبیله ای بزرگ شده است اما تجاوز جنسی به او توسط آیت الله، مسیر زندگی او را تغییر می دهد. میرجان غیرمذهبی می شود و بی باکانه باورهای مذهبی را نقد می کند.

بختیاری، نویسنده داستان "گمنامی"به بی بی سی گفته است که این قسمت از داستان براساس یک داستان حقیقی است. اما شاید چیزی که بیشتر موجب خشم عالم شیعه افغانی شده است آوردن نام آیت الله و نسبت دادن داستان تجاوز جنسی به آیت الله است. آیت الله ها و کسانی که بعضا از آنها بنام مراجع تقلید شیعیان یاد می شوند از اقتدار بزرگ مذهبی برخورداند. انتقاد و نکوهش آنان توسط افراد عادی جامعه شیعی افغانستان غیرمعمول و تا حدی غیرممکن است.

براساس گزارش های بی بی سی و دویچه، نویسنده کتاب فعلا پنهانی زندگی می کند. البته گزارش های هم نشر شده است که او افغانستان را ترک گفته است. آقای بختیاری به بی بی سی گفته است که از طرف یک عالم مذهبی بنام سید محسن حجت که ظاهر سالها در شهر قم بسر برده است تهدید به مرگ شده است.

به گفته بختیاری، تهدیدها از چهارها پیش زمانی که رمانش چاپ شده بود شروع شده اند. آز آن زمان تا حال، افراد نامعلوم از طریق پیامک و تماس های تلفنی او را مورد تهدید و ارعاب قرار داده اند. در یک مورد افراد ناشناس حتی به موتر (ماشین) او در یکی از خیابان های کابل حمله کرده و شیشه های موترش را شکسته اند. همچنان، افراد نامعلوم دیگر کتابش را سوازنده و در جلو دروازه خانه اش انداخته اند. همین افراد شبنامه ای در مقابل منزل نویسنده پخش کرده اند که در آنها نوشته اند که اگر آقای بختیاری توبه نکند خانه اش را به آتش می زنند.

نویسنده کتاب "گمنامی"آقای بختیاری به بی بی سی گفته است که هدفش از نوشتن رمان ضدیت با ارزش های مذهبی نبوده بلکه خواسته است کتابش بازتاب حقایق جامعه اش باشد که خود شاهد آن بوده است.  

افغانستان در سایه حضور نیروهای آمریکایی و بین المللی بعد از 2001 برای اولین بار شاهد شگوفای رسانه ها و آزادی بیان بوده است. آزادی بیان و رسانه ها یکی از دست آوردهای مهم ده سال حکومت مرکزی به شمار می رود. آزادی بیان و آزادی رسانه ها در قانون افغانستان تضمین شده است اما متاسفانه این قوانین همیشه مغلوب دستورات مذهبی و سنت ها افغانی بوده است.

علی رغم این دست آوردها، افغانستان در شمار یکی از مرگبارترین کشورها برای روزنامه نگاران به شمار می رود. از زمان سرنگونی طالبان تا کنون،  تقریبا نزدیک به 25 نفر خبرنگار کشته شده اندو ده ها ژورنالیست دیگر زخمی شده اند. براساس گزارشها، تنها در سال 2012 حدود 77 مورد خشونت علیه خبرنگاران به ثبت رسیده است. حدود 48 مورد آن را مقامات رسمی دولت افغانستان مرتکب شده اند، 8 مورد آن را گروه طالبان و 4 مورد را نیروهای خارجی مرتکب شده اند.

انتظار می رود که نیروهای آمریکایی تا سال 2014، افغانستان را کاملا ترک کنند. این در حالی است که گروه های بنیادگرای مذهبی از همین اکنون دست به فعالیت زده اند و می خواهند افکار عمومی را تحت تاثیر شان قرار بدهند. نمونه آن هم حادثه اخیری است که نویسنده کتاب "گمنامی"با آن مواجه شده است.

اخیرا، یک ناظر مطبوعات افغانستان بنام "نی"در مورد خروج کامل نیروهای آمریکایی بعد از 2014 ابراز نگرانی کرده و گفته که ممکن است خروج کامل منجر به بحران مالی در مطبوعات افغانستان خواهد بود که عواقب بدتری بدنبال خواهد داشت.